2021 ROKIEM KONSTYTUCJI 3 MAJA
W ramach cyklu "2021. To będzie dobry rok ?!?" dr hab. Filip Wolański, prof. UWr z Instytutu Historycznego pisze o Konstytucji 3 Maja, z okazji ustanowienia przez Sejm RP roku 2021 Rokiem Konstytucji 3 Maja.
Konstytucja 3 maja jest jednym z symboli naszej niepodległości. Przez dziesięciolecia prawo do kultywowania pamięci o jej uchwaleniu świadczyło o kondycji polskiej państwowości. Rocznicę uchwalenia „Ustawy Rządowej” po raz pierwszy uroczyście obchodzono w 1792 r., w przededniu wojny z Rosją, w wyniku której doszło do drugiego rozbioru i zniesienia zmian ustrojowych. Święto państwowe w dniu 3 maja przywrócono w 1919 r. tuż po odzyskaniu niepodległości, a oficjalnie ponownie zniesiono w apogeum stalinizmu w 1951 r., ostatecznie powrócono do jego obchodzenia w 1990 r. Wspominanie Konstytucji było zakazane w okresie zaborów i marginalizowane w czasach PRL, ale w związku z nim tłumnie wychodzono na ulice, jak choćby w Krakowie w 1946 r. i w całym kraju pod szyldem Solidarności w latach 80.
Dlaczego tak ważne okazało się uchwalenie Konstytucji, która jako akt normatywny przetrwała nieco ponad rok? Wydaje się, że chyba najważniejsza była nadzieja, jaką dało to wydarzenie pokoleniom Polaków. Nadzieja, że jesteśmy zdolni do wielkich dokonań, nie tylko na polach bitew, ale też tworząc prawo, które wyrastając z naszej tradycji inspiruje się myślą wspólną dla narodów dążących do wolności. Trzeba przecież pamiętać, że ojcowie „Ustawy Rządowej” Hugo Kołłątaj, Stanisław August Poniatowski, Stanisław Małachowski, Ignacy Potocki czy Scypion Piattoli czerpali z idei głoszonych przez myślicieli europejskiego oświecania. Konstytucję w chwili jej uchwalenia postrzegano, jako źródło modernizacji państwa w duchu epoki światła, o czym dobitnie świadczy fakt, że została przetłumaczona na wiele języków, przedrukowywały go w całości brytyjskie gazety, komentowała prasa holenderska, chwalił Thomas Jefferson. Trzeba pamiętać, że wśród polskich rozwiązań ustrojowych pojawił się monteskiuszowski trójpodział władzy, inspirowano się koncepcjami włoskiego myśliciela Gaetano Filangierego, procentowało wykształcenie i odwaga Kołłątaja. Mniejszą wagę przywiązywano i nadal się przywiązuje do okoliczności uchwalenia Konstytucji, które przypominały zamach stanu.
Po kilku tygodniach potajemnych przygotowań uznano, że dobrą okazją do przeforsowania Ustawy Rządowej będzie przerwa w obradach sejmu związana za Świętami Wielkiej Nocy i wyjazd z Warszawy wielu posłów przeciwnych reformom. Rano 3 maja Zamek Królewski i Stare Miasto otoczyła Gwardia Piesza Koronna pod komendą Józefa Poniatowskiego. Na galerie sejmowa zwołano przychylnie do konstytucji usposobioną publiczność, w której przeważali młodzi mieszczanie. Obrady rozpoczęły się od przedstawienia raportów na temat sytuacji międzynarodowej, następnie przemówił król przekonując o konieczności przyspieszenia prac zmierzających do naprawy państwa. Odczytano konstytucję i rozpoczęła się dyskusja. Opór budził nie tylko sam projekt, ale równie tryb jego procedowania. Do historii przeszło zachowanie posła Jana Sucharzewskiego grożącego zabiciem syna jeśli dojdzie do głosowania, popierał go przywódca przeciwników reform Ksawery Branicki, późniejszy targowiczanin. Mimo, że opozycja była nieliczna impas w wielogodzinnej dyskusji przełamano dopiero popołudniu. Wtedy uniesioną dłoń zmęczonego króla, który chciał po raz czwarty zabrać głos, uznano z początek aktu przysięgi na Konstytucję, co spowodowało wezwanie zebranych do przyłączenia się do monarchy. Następnie w euforii posłowie i senatorowie wraz z publicznością opuścili salę obrad i z tłumem zebranym przed Zamkiem skierowali się do katedry św. Jana, na uroczyste nabożeństwo, co przedstawił na słynnym obrazie wiele lat później Jan Matejko.
Akt uchwalenia Konstytucji 3 maja dokonał się na przekór tragicznemu położeniu, w jakim znajdowała się Rzeczypospolita u schyłku XVIII w. Wierzono, że zbiorowy wysiłek może doprowadzić do odrodzenia państwa. Ten trochę naiwny, oświeceniowy w swym optymizmie miraż okazał się impulsem dla kolejnych pokoleń Polaków i uczynił z „Ustawy Rządowej” jeden z najważniejszych mitów narodowych, który legł u fundamentów kilkakrotnie odradzającej się w XX w. Rzeczypospolitej.
Dostęp: https://uni.wroc.pl/2021-rokiem-konstytucji-3-maja/
Na stronie znajduje sę także wykład prof. Filipa Wolańskiego
Obraz Jana Matejki
Konstytucja 3 Maja 1791 roku – obraz Jana Matejki powstawał od stycznia do października 1891. W maju prace nad nim były jednak tak zaawansowane, iż możliwe było pokazanie płótna na jubileuszowej wystawie w Sukiennicach z okazji 100 rocznicy uchwalenia konstytucji.
Obraz ma wymiary 247 × 446 cm. Znajduje się w zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie.
Płótno przedstawia pochód posłów z Zamku Królewskiego do kolegiaty św. Jana w celu ponownego zaprzysiężenia wraz z królem tekstu konstytucji uchwalonej 3 maja 1791 przez Sejm Czteroletni (1788–1792). Pochód podąża ulicą Świętojańską wśród rozentuzjazmowanego tłumu mieszkańców Warszawy. Przejście ochraniają żołnierze prezentujący broń. W głębi, u wylotu ulicy Świętojańskiej na plac Zamkowy, widoczny jest fragment fasady Zamku Królewskiego z Wieżą Zygmuntowską (Zegarową).
Po więcej szczegółów zapraszam na stronę Wikipedii.
Kotylion
Kotylion na Święto Niepodległości lub na Święto Konstytucji 3 Maja to kokarda narodowa, symbol patriotyzmu, przypinany do ubrania na wysokości serca.
Jak zrobić kotylion:
mwk
Płótno Jana Matejki, Konstytucja 3 Maja 1791, 1891,
źródło: Wikipedia
Lista postaci historycznych na płótnie Jana Matejki
- Stanisław Małachowski (1736–1809), marszałek Sejmu Wielkiego
- Aleksander Linowski (ok. 1759–1820), poseł na Sejm Wielki, zwolennik konstytucji
- Ignacy Wyssogota Zakrzewski (1745–1802), poseł na Sejm Wielki, zwolennik konstytucji
- Tadeusz Kościuszko (1746–1817), generał wojsk koronnych
- Kazimierz Nestor Sapieha (1757–1798), marszałek Sejmu Wielkiego
- Julian Ursyn Niemcewicz (1757–1841), poseł na Sejm Wielki, współautor konstytucji
- Michał Zabiełło (1760–1815), poseł na Sejm Wielki, zwolennik konstytucji
- Jan Suchorzewski (zm. 1804 lub 1809), poseł na Sejm Wielki, przeciwnik konstytucji
- Stanisław Kublicki (1750–1809), poseł na Sejm Wielki, zwolennik konstytucji
- Franciszek Ksawery Branicki (ok. 1730–1819), hetman wielki koronny, przeciwnik konstytucji
- Hugo Kołłątaj (1750–1812), podkanclerzy koronny, współautor konstytucji
- Feliks Turski (1720–1800), biskup krakowski (lub Tymoteusz Gorzeński, biskup smoleński)
- Ignacy Potocki (1750–1809), marszałek wielki litewski, współautor konstytucji
- Adam Kazimierz Czartoryski (1734–1823), starosta generalny ziem podolskich, zwolennik konstytucji
- Scipione Piattoli (1749–1809), sekretarz prywatny królewski, współautor konstytucji
- Tadeusz Matuszewicz (1765–1819), poseł na Sejm Wielki, współautor konstytucji
- Stanisław August Poniatowski (1732–1798), król Polski
- Anna Charlotta Dorota von Medem (1761–1821), księżna kurlandzka (lub Róża z Martynkowskich Dekertowa)
- Elżbieta z Szydłowskich Grabowska (1748/9–1810), metresa królewska
- Jan Dekert (1738–1790), prezydent miasta Warszawy
- Antoni Stanisław Czetwertyński-Światopełk (1748–1794), przeciwnik konstytucji
- Antoni Polikarp Złotnicki (ok. 1750–1830), poseł na Sejm Wielki, przeciwnik konstytucji
- Francuski rojalista
- Jan Kiliński (1760–1819), mistrz szewski
- Klemens Maria Hofbauer (1751–1820), ksiądz redemptorysta
- Stanisław Staszic (1755–1826), ksiądz, działacz oświeceniowy
- Andrzej Hieronim Zamoyski (1716–1792), były wojewoda inowrocławski, autor Kodeksu Zamoyskiego
- Tymoteusz Gorzeński (1743–1825), biskup smoleński
- Kazimierz Konopka (1769–1805), sekretarz Hugona Kołłątaja
- Ksiądz prawosławny
- Paweł Ksawery Brzostowski (1739–1827), ksiądz (lub Józef Stępkowski)
- Antoni Tyzenhauz (1733–1785), były zarządca litewskich ekonomii królewskich
- Chłop
- Józef Poniatowski (1763–1813), generał wojsk koronnych
- Stanisław Mokronowski (1761–1821), poseł na Sejm Wielki
- Młody Żyd
- Stary Żyd
źródło: Wikipedia
Rejtan i Konstytucja 3 Maja 1791 roku na Zamku Królewskim w Warszawie (2017),
źródło: Wikipedia